Ο αφιερωματικός αυτός τόμος αφορά στο «Πρόγραμμα Εκμάθησης Αγγλικής στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία» γνωστό με τα αρχικά ΠΕΑΠ. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των δύο πρώτων τάξεων του δημοτικού σχολείου για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων μέσω της αγγλικής γλώσσας, το οποίο όμως αγγίζει στην ουσία και τη Γ’ Δημοτικού. Και τούτο επειδή στην τρίτη τάξη η αγγλική αρχίζει να διδάσκεται τέσσερις ώρες την εβδομάδα και όχι μόνο δύο όπως προβλέπει η εφαρμογή του ΠΕΑΠ, με στόχο την ανάπτυξη του σχολικού γραμματισμού στην αγγλική γλώσσα. Δηλαδή, το μάθημα στην τρίτη Δημοτικού είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ του «παιδικού» ΠΕΑΠ και του «Ενιαίου Προγράμματος Σπουδών των Ξένων Γλωσσών» (ΕΠΣ-ΞΓ) της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, το οποίο είναι ευθυγραμμισμένο με το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες και εφαρμόζεται από το 2011 πιλοτικά σε 188 Δημοτικά και Γυμνάσια της χώρας.

Το ΠΕΑΠ υλοποιείται από το Πανεπιστήμιο Αθηνών για λογαριασμό του Υπουργείου Παιδείας στο πλαίσιο της Πράξης «Νέες Πολιτικές Ξενόγλωσσης Εκπαίδευσης στο Σχολείο: Η Εκμάθηση της Αγγλικής σε Πρώιμη Παιδική Ηλικία» που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα (http://rcel.enl.uoa.gr/peap/).

Αξίζει εξαρχής να σημειωθεί ότι στη διάρκεια της υλοποίησης του Έργου το ΠΕΑΠ διακρίθηκε πρώτα με το Ευρωπαϊκό Σήμα Γλωσσών 2011 και κατόπιν αναγνωρίστηκε ως Δείγμα Καλής Πρακτικής από το Πρόγραμμα Poliglotti4.eu της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με αποτέλεσμα να γίνει ειδική πρόσκληση για την παρουσίασή του στην επιστημονική συνάντηση ειδικών που πραγματοποιήθηκε το 2012 στο Ερευνητικό Κέντρο για την Πολυγλωσσία της Ακαδημίας Mercator της Frysland στην Ολλανδία.

Ο σχεδιασμός του ΠΕΑΠ, το οποίο στοχεύει στην περαιτέρω ανάπτυξη του κοινωνικού γραμματισμού των μικρών μαθητών και σε μια στοιχειώδη ικανότητα επικοινωνίας μέσω προφορικού λόγου στην αγγλική γλώσσα,  ξεκίνησε το Μάη του 2010. Το πρόγραμμα άρχισε να εφαρμόζεται πειραματικά από το Σεπτέμβρη του σχολικού έτους 2010-11 σε 800 ολοήμερα 12θέσια δημοτικά σχολεία με αναμορφωμένο πρόγραμμα σπουδών (ΕΑΕΠ) και στη συνέχεια σε 961. Ο αρχικός προγραμματισμός που αφορούσε μόνο την Α’ και Β’ Δημοτικού και προέβλεπε δύο σχολικές χρονιές πειραματικής εφαρμογής (2010-12) συν έναν τρίτο χρόνο για την συστηματική παρακολούθηση της γενίκευσης του προγράμματος σε όλα τα δημοτικά σχολεία της χώρας (2012-13), τροποποιήθηκε αφενός λόγω του ότι η οικονομική κρίση στη χώρα δεν επέτρεψε τη γενίκευσή του και αφετέρου επειδή προστέθηκε στην Πράξη έργο για τη Γ’ Δημοτικού.

Η πολιτική απόφαση για την εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας από την Α’ Δημοτικού ελήφθη πριν ξεκινήσει η εκπόνηση συντεταγμένης εκπαιδευτικής πολιτικής, η οποία υλοποιείται από ομάδα εμπειρογνωμόνων από πέντε ΑΕΙ της χώρας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στο πλαίσιο της Πράξης που περιλαμβάνει και το ΠΕΑΠ. Ωστόσο, η απόφαση του Υπουργείου Παιδείας για την εισαγωγή της ξένης γλώσσας, και συγκεκριμένα της αγγλικής, δεν ήταν αυθαίρετη. Βασίστηκε σε μελέτη για την ξενόγλωσση εκπαίδευση που είχε πραγματοποιηθεί από το RCeL, δηλαδή το Κέντρο Έρευνας για τη Διδασκαλία Ξένων Γλωσσών και την Αξιολόγηση Γλωσσομάθειας του Πανεπιστημίου Αθηνών (www.rcel.enl.uoa.gr/). Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής τεκμηρίωσαν αυτό που όλοι στην Ελλάδα γνωρίζουμε ήδη: οι πολίτες καταλαβαίνουν πως η γνώση ξένων γλωσσών συνιστά στρατηγικό παράγοντα προόδου για σταθερή ανάπτυξη και αρμονική σχέση μεταξύ της παγκόσμιας και της τοπικής κοινότητας και γι’ αυτό θεωρούν απαραίτητη τη βελτίωση της παρεχόμενης ξενόγλωσσης εκπαίδευσης στο δημόσιο σχολείο, έτσι ώστε να μην ξοδεύει η μέση ελληνική οικογένεια τα υπέρογκα ποσά που ξοδεύει σήμερα πληρώνοντας ιδιωτικά για να μάθουν γλώσσες τα παιδιά τους. Συγκεκριμένα, οι γονείς θεωρούν απαραίτητο να μαθαίνουν τα παιδιά τους στο σχολείο πολύ καλά αγγλικά και να αποκτούν βασικές έστω γνώσεις σε μια ακόμη ευρέως διαδεδομένη ευρωπαϊκή γλώσσα. Επίσης, θα ήθελαν οι μαθητές να πιστοποιούνται από το κράτος για τη γλωσσομάθειά τους.

Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπόψη καθώς και την τεκμηριωμένη γνωμοδότηση ειδικών από τα Τμήματα Αγγλικής των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης, το Υπουργείο Παιδείας έλαβε την απόφασή του περί εισαγωγής της αγγλικής γλώσσας από την Α’ Δημοτικού, συμμεριζόμενο παράλληλα την πρακτική που έχουν ακολουθήσει πολλές άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες εισήγαγαν την ξένη γλώσσα –την αγγλική στην συντριπτική τους πλειοψηφία– από την Α’ Δημοτικού ή το νηπιαγωγείο. Τέλος, έλαβε υπόψη τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία μέσα από ποικίλα χρηματοδοτούμενα προγράμματα υπηρετεί την επίτευξη του ευρωπαϊκού στόχου για το «2+1» για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες (δηλαδή, την εκμάθηση δύο ξένων γλωσσών συν τη μητρική τους γλώσσα). Τέλος, συνυπολόγισε τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία προβάλλει την έναρξη της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης σε νεαρή ηλικία ως μέτρο που υπηρετεί το στόχο της πολυγλωσσίας στην Ευρώπη.

Η Ομάδα Έργου του ΠΕΑΠ φυσικά προβληματίστηκε από το γεγονός ότι το Υπουργείο Παιδείας ζητούσε η εφαρμογή του προγράμματος να είναι άμεση, μολονότι δεν υπήρχαν συνθήκες για την κατάλληλη προετοιμασία του έμψυχου δυναμικού ούτε κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή στα σχολεία που επρόκειτο να εφαρμόσουν το ΠΕΑΠ υποχρεωτικά. Ωστόσο, τα αρνητικά αυτά στοιχεία φαίνονταν να αντισταθμίζονται από το γεγονός ότι το ΠΕΑΠ θα εφαρμοζόταν καταρχάς πειραματικά και με συνθήκες που έδιναν τη δυνατότητα της συνεχούς παρακολούθησης, αποτίμησης και ανατροφοδότησης από «πάνω προς τα κάτω» και από «κάτω προς τα πάνω», εμπλέκοντας σε μια κυκλικής μορφής ερευνητική διαδικασία εμπειρογνώμονες, εκπαιδευτικούς και εκπαιδευόμενους, αλλά και τους γονείς των εκπαιδευόμενων.

Ο σημαντικός αυτός στόχος μιας συνεχούς συντεταγμένης εσωτερικής αξιολόγησης επιτεύχθηκε με τη συνδρομή του γραφείου του Ειδικού Γραμματέα Α/θμιας και Β/θμιας Εκ/σης και της Διεύθυνσης Α/θμιας του Υπουργείου Παιδείας, που φρόντιζαν με αποτελεσματικότητα να κινούνται τα νήματα και να ελαχιστοποιείται η γραφειοκρατία.

Στο πλαίσιο του προγράμματος, εκδίδεται ηλεκτρονικό περιοδικό με το όνομα ΠΕ@Π που φιλοξενεί επιστημονικές μελέτες που αφορούν την εφαρμογή του προγράμματος συνολικά, το οποίο είναι προσβάσιμο από κάθε ενδιαφερόμενο, χωρίς οικονομική επιβάρυνση, μέσω της διαδικτυακής πύλης του ΠΕΑΠ (http://rcel.enl.uoa.gr/peap/).

Στο πρώτο τεύχος του ηλεκτρονικού περιοδικού περιλαμβάνονται αποτελέσματα ερευνητικών μελετών που έγιναν τον πρώτο χρόνο εφαρμογής του προγράμματος, ενώ το δεύτερο τεύχος του περιοδικού ΠΕ@Π περιλαμβάνει αποτελέσματα του δεύτερου και τρίτου χρόνου εφαρμογής του προγράμματος, βάσει των οποίων η Ομάδα Έργου έχει διαπιστώσει σταθερά αυξανόμενη εμπιστοσύνη των εμπλεκομένων για το πρόγραμμα. Με βάση αυτή τη διαπίστωση, η Ομάδα Έργου προχωρά σε νέες μελέτες, οι οποίες σχεδιάζονται λαμβάνοντας υπόψη τα πολύτιμα δεδομένα που αποκαλύπτονται μέσω της συστηματικής έρευνας και την επεξεργασία των στοιχείων. Την επιστημονική ευθύνη για το συνολικό έργο που πραγματοποιείται έχει η υπογράφουσα το παρόν σημείωμα. Για τη διενέργεια της ερευνητικής διαδικασίας και την ανάλυση δεδομένων σημαντική είναι η συμβολή των συνεργατών του RCeL.

Η ερευνητική διαδικασία για την αποτίμηση του ΠΕΑΠ 2010-13 αφορά φυσικά και στο εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο πραγματώνει τους στόχους του προγράμματος σπουδών και του αναλυτικού προγράμματος ύλης της Α’ και Β’ Δημοτικού. Για την εκπόνηση του υλικού, η υπεύθυνη του Έργου και υπογράφουσα συνεργάστηκε με ομάδα εκπαιδευτικών αγγλικής, ώστε με τη δική τους συμβολή καθώς και με την εξειδικευμένη και τεχνική υποστήριξη πολλών ακόμη επιστημονικών συνεργατών και τεχνικών, να ολοκληρωθούν δύο πλήρη εκπαιδευτικά πακέτα για τις Α’ και Β’ τάξεις του Δημοτικού, τα οποία θα είναι στα σχολεία προς χρήση από την αρχή της σχολικής χρονιάς 2013-14. Τα πακέτα περιλαμβάνουν καταρχάς φύλλα του μαθητή με οπτικά ερεθίσματα, όπως π.χ. εικονογραφημένες ιστορίες με worksheets και με flash cards. Το κάθε εκπαιδευτικό πακέτο με τίτλο Alpha English (για την Α’ τάξη) και Beta English (για τη Β΄ τάξη) περιλαμβάνει επίσης Οδηγό του Εκπαιδευτικού με λεπτομερείς οδηγίες για το μάθημα με τους μικρούς μαθητές και με CD γεμάτο ιστορίες, τραγούδια και ρίμες.

Την επιστημονική ευθύνη για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που εφαρμόζουν το ΠΕΑΠ και αξιοποιούν το συνακόλουθο εκπαιδευτικό υλικό έχει η Ευδοκία Καραβά, μέλος ΔΕΠ του Τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και βασική συνεργάτιδα της Πράξης. Στο πλαίσιο αυτού του Έργου, για το οποίο έχει την ευθύνη, παράγεται μια δέσμη επιμορφωτικού υλικού σε έντυπη και ψηφιακή μορφή με την πολύτιμη συνεργασία εμπειρογνωμόνων με εξειδικευμένες γνώσεις στη διδακτική της ξένης γλώσσας για μικρά παιδιά και ειδικούς σε τεχνικές e-learning.

Για το εκπαιδευτικό υλικό της Γ’ Δημοτικού η υπογράφουσα ανέθεσε την επιστημονική ευθύνη στη Θωμαή Αλεξίου και τη Μαρίνα Ματθαιουδάκη, μέλη ΔΕΠ του Τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, οι οποίες έχουν εξειδίκευση στον ειδικό επιστημονικό χώρο που έχει γίνει γνωστός με το ακρωνύμιο EYL (English for Young Learners). Για την παραγωγή του εξαιρετικά επιτυχημένου Magic Book και του συνακόλουθου υλικού (CD, Workbook, Teacher’s Book), οι κκ. Αλεξίου και Ματθαιουδάκη συνεργάστηκαν με εκπαιδευτικούς του Πρότυπου Πειραματικού Σχολείου Εύοσμου Θεσσαλονίκης και πολλούς τεχνικούς και ειδικούς εμπειρογνώμονες. Όπως το εκπαιδευτικό υλικό για την Α’ και τη Β’ Δημοτικού, έτσι και το εκπαιδευτικό υλικό της Γ’ προσφέρεται και σε ηλεκτρονική μορφή μέσα από την εκπαιδευτική διαδικτυακή πύλη του ΠΕΑΠ, η οποία συνεχίζει να αναπτύσσεται για να ανταποκριθεί στις ανάγκες των εκπαιδευτικών και γενικότερα για τη  βέλτιστη εφαρμογή του Έργου.

Ολοκληρώνοντας τα τρία χρόνια εφαρμογής του προγράμματος, η Ομάδα Έργου οργάνωσε ένα επιτυχημένο συνέδριο, στο οποίο κλήθηκαν ειδικοί από διαφορετικά μέρη της Ευρώπης να μιλήσουν, αλλά και να κάνουν εξωτερική αξιολόγηση του ΠΕΑΠ. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης θα δημοσιευθούν στο τρίτο τεύχος του ΠΕ@Π μαζί με την αξιολόγηση του συνεδρίου, του οποίου η επιτυχία φαίνεται να οφείλεται κυρίως στη συμμετοχή εκπαιδευτικών που παρουσίασαν τη δουλειά που έχουν κάνει αυτά τα χρόνια, αλλά και σε όλους αυτούς τους Σχολικούς Συμβούλους και εκπαιδευτικούς αγγλικής που είχαν έρθει να το παρακολουθήσουν από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Συνδεόμενος με την ιστοσελίδα του συνεδρίου μέσω της πύλης του ΠΕΑΠ, κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει πλούσιο υλικό για το συνέδριο, ενώ σύντομα θα αναρτηθούν και οι ομιλίες των συμμετεχόντων σε μορφή βίντεο.

Διανύοντας το τέταρτο σχολικό έτος εφαρμογής του ΠΕΑΠ σε διευρυμένο αριθμό δημοτικών σχολείων από τον Σεπτέμβρη 2013-14, θα ήθελα –μιας και είναι ο τελευταίος χρόνος υλοποίησης του Έργου– να ευχαριστήσω θερμά όσους έχουν προσφέρει και συμβάλει με τον τρόπο τους στο ΠΕΑΠ, τους εκπαιδευτικούς αγγλικής γλώσσας και όχι μόνο, τους Σχολικούς Συμβούλους αγγλικής, τους επιστημονικούς συνεργάτες, καλλιτέχνες, τεχνικούς και πληροφορικούς και τους  διοικητικούς στο Υπουργείο Παιδείας και στην ΕΥΔ. Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω θερμά τους γονείς των παιδιών που ακολουθούν το ΠΕΑΠ που έχουν ανταποκριθεί με ενθουσιασμό στις έρευνές μας και τα ίδια τα παιδιά που είναι, φυσικά, οι πρωταγωνιστές του προγράμματος.

Καθηγήτρια Β. Δενδρινού

Αθήνα, Αύγουστος 2013