Στο πλαίσιο του Έργου με τίτλο «Νέες Πολιτικές Ξενόγλωσσης Εκπαίδευσης στο Σχολείο: Η Εκμάθηση της Αγγλικής σε Πρώιμη Παιδική Ηλικία»,[1] η αγγλική γλώσσα έχει αρχίσει να διδάσκεται στους μικρούς μαθητές της Α’ και Β’ Δημοτικού στα 12θέσια σχολεία της χώρας. Η καινοτομία αυτή ήταν μέρος ενός ευρύτερου πειραματικού προγράμματος που εφάρμοσε το Υπουργείο Παιδείας το σχολικό έτος 2010-11 σε 800 Ολοήμερα Δημοτικά σχολεία.[2] Το 2011-12 το πρόγραμμα αυτό επεκτάθηκε σε 961 σχολεία που λειτουργούν με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΑΕΠ), το οποίο εισάγει ποικίλες καινοτομίες. Μεταξύ αυτών είναι η εισαγωγή της ξένης γλώσσας 2 εβδομαδιαίες ώρες για τους μαθητές των δυο πρώτων τάξεων. [3]

Η ένταξη της ξένης γλώσσας, και ειδικά της Αγγλικής, από την Α’ Δημοτικού δεν έγινε αυθαίρετα. Αντίθετα, η εισήγηση αυτή απασχόλησε αρκετά το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο πριν αποφασίσει σχετικά με το θέμα αυτό ζήτησε τις επιστημονικά τεκμηριωμένες απόψεις μελών ΔΕΠ του Πανεπιστημίου Αθηνών.[4] Ο προβληματισμός δεν αφορούσε την επιλογή της ξένης γλώσσας, αφού η Αγγλική έχει γίνει αποδεκτή εντός και εκτός Ευρώπης ως η κατεξοχήν γλώσσα διεθνούς επικοινωνίας, αλλά το εάν είναι παιδαγωγικά ορθό να ξεκινήσουν την εκμάθηση της ξένης γλώσσας οι μαθητές σε τόσο μικρή ηλικία. Το ζήτημα αυτό απασχόλησε και την εκπαιδευτική και κοινότητα, καθώς και το ευρύτερο κοινό (γονείς και κηδεμόνες μαθητών στα σχολεία με ΕΑΕΠ). Μάλιστα, οι ποσοτικές και ποιοτικές μελέτες των επιστημονικών ομάδων  του Έργου, έδειξαν ότι υπήρχαν αντιρρήσεις και αμφιβολίες για την εισαγωγή της ξένης γλώσσας από την Α’ Δημοτικού την πρώτη χρονιά που εφαρμόστηκε το νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα στα ολοήμερα Δημοτικά. Βασικά, εκφράζονταν φόβοι ότι οι μαθητές αυτής της ηλικίας «που δεν ξέρουν ακόμη τη δική τους τη γλώσσα θα αρχίσουν να μαθαίνουν την ξένη και θα  μπερδευτούν».

Στη διάρκεια της επιτυχούς εφαρμογής του «Προγράμματος Εκμάθησης της Αγγλικής  στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία» (ΠΕΑΠ), η γνώμη των δασκάλων και των γονιών άλλαξε.  Το αρχικό κλίμα δυσπιστίας έχει εντελώς ανατραπεί. Είναι εντυπωσιακό πως το 80% των γονιών που ανησυχούσε για τους κινδύνους που διέτρεχε το παιδί του από την εκμάθηση της ξένης γλώσσας, τώρα ανησυχεί μήπως δεν συνεχιστεί το ΠΕΑΠ, ενώ επίσης ζητά να αυξηθούν οι ώρες διδασκαλίας της Αγγλικής στις τάξεις αυτές από 2 σε 3. Η ανατροπή οφείλεται εν μέρει στο ότι οι συνεργάτες του Έργου συναντήθηκαν με τους δασκάλους των μικρών μαθητών και τους γονείς τους, προκειμένου να τους εκθέσουν τα επιχειρήματα υπέρ της εκμάθησης γλωσσών από πολύ νωρίς και να τους διαβεβαιώσει πως σε όλες τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες η ξένη γλώσσα εισάγεται στην εκπαίδευση όλο και νωρίτερα, πως σε ορισμένες χώρες μάλιστα η ξένη γλώσσα εισάγεται και από το νηπιαγωγείο. Ωστόσο, υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι η αλλαγή γνώμης οφείλεται και στο ίδιο το πρόγραμμα – στη φύση του, τα προϊόντα του και τον τρόπο εφαρμογής του.

Το ΠΕΑΠ στηρίζεται στις αρχές του πολυγραμματισμού και εισάγει σταδιακά μια σύγ­χρονη γλωσσο-παιδα­γωγική προσέγγιση με μαθησιακό υλικό που είναι κατάλληλο για τους μικρούς μαθητές και μαθήτριες που προετοιμάζονται από το ελληνικό σχολείο του σήμερα για να αντα­ποκριθούν στις ανάγκες του αύριο. Οι παιδαγωγικές πρακτικές τις οποίες προωθεί το ΠΕΑΠ αποβλέπουν στην ανάπτυξη στην ανάπτυξη της κοινωνικότητας των μικρών μαθητών και στην αφύπνιση της δημιουργικής έκφρασής τους μέσω της Αγγλικής γλώσσας καθώς και στην ανάπτυξη του σεβασμού για τον εαυτό και τον Άλλο και εν τέλει  στην αγάπη για τη γλώσσα –είτε είναι η ξένη και είτε η μητρική του γλώσσα.  

Το Πρόγραμμα Σπουδών στο ΠΕΑΠ είναι δομημένο σε τρεις βασικές αρχές οι οποίες καθορίζουν τη φύση των μαθημάτων:

• Απευθύνεται σε παιδιά με αναδυόμενο σχολικό γραμματισμό στη μητρική γλώσσα και στοχεύει σε κοινωνικούς γραμματισμούς στην ξένη γλώσσα, τους οποίους τα παιδιά έχουν ήδη αναπτύξει στη μητρική.
• Επικεντρώνεται στην εξατομικευμένη μάθηση μέσα από κατάλληλες για την ηλικία δραστηριότητες.
• Στο ΠΕΑΠ η εκμάθηση της Αγγλικής δεν έχει ως τελικό σκοπό την ανάπτυξη της επικοινωνιακής ικανότητας που έχει ο ιδανικός φυσικός ομιλητής της Αγγλικής, ή γενικότερα το αγγλόφωνο πολιτισμικό υποκείμενο, αλλά την καλλιέργεια ενός διαπολιτισμικού ήθους επικοινωνίας.

Σύμφωνα με τις παραπάνω αρχές, το ΠΕΑΠ δίνει μεγάλη σημασία στην ισόρροπη ανάπτυξη τόσο των επικοινωνιακών γλωσσικών όσο και των παιδαγωγικών στόχων σε κάθε εκπαιδευτική διαδικασία. Ο σεβασμός στις ομάδες και στη διαφορετικότητα, η ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης και η αφύπνιση του διαπολιτισμικού και διαγλωσσικού ήθους θεωρούνται εξίσου σημαντικές με την ανάπτυξη καθημερινών επικοινωνιακών γλωσσικών πρακτικών. Η ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων θεωρείται εξίσου απαραίτητη με την ανάπτυξη στρατηγικών μάθησης όσο και με την ανάπτυξη του προφορικού λόγου σε επίπεδο κατανόησης και παραγωγής στην Αγγλική γλώσσα.  Η καλλιέργεια αναλυτικών και συνθετικών δεξιοτήτων σκέψης αντιμετωπίζονται εξίσου σοβαρά με την ευαισθητοποίηση ως προς τον ρόλο της μητρικής γλώσσας και της ξένης και του πολιτισμού που εκπροσωπούν και εκθέτουν.

Στο πλαίσιο του Έργου, η επιστημονική ομάδα συνεργάστηκε με εκπαιδευτικούς τάξης για την παραγωγή συγκεκριμένου εκπαιδευτικού υλικού που υπηρετεί τη φιλοσοφία και τους στόχους του Προγράμματος Σπουδών. Το εκπαιδευτικό αυτό υλικό οργανώθηκε με βάση τις μαθησιακές ανάγκες και τις αναπτυξιακές προοπτικές των μικρών μαθητών και υποστηρίχτηκε από διάφορες μεθοδολογικές προσεγγίσεις που ενσωματώνουν πολλές τεχνικές για την πρόκληση του ενδιαφέροντος των μικρών μαθητών υιοθετώντας ένα συγκερασμό ποικίλων γλωσσοδιδακτικών τεχνικών.

Οι δραστηριότητες έχουν σχεδιασθεί με γνώμονα τα ειδικά χαρακτηριστικά των παιδιών της Α’ και της Β’ τάξης, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη την πνευματική τους ανάπτυξη. Η αξιολόγηση των δραστηριοτήτων έγινε στην πράξη από έμπειρους εκπαιδευτικούς Αγγλικής και από επιστήμονες και εμπειρογνώμονες, ειδικούς σε θέματα διδακτικής της Αγγλικής σε μικρούς μαθητές.

Όλες οι δραστηριότητες κινούνται σε θεματικές κατηγορίες που ενδιαφέρουν τους μικρούς μαθητές, όπως τα ζώα, τα παιχνίδια, η οικογένεια. Επιπλέον οι θεματικές ακολουθούν μια παράλληλη ανάπτυξη με θεματικές των υπόλοιπων γνωστικών αντικειμένων του σχολικού προγράμματος, ώστε να υποστηρίζεται η διαθεματική προσέγγιση στην εκπαίδευση. Κάθε δραστηριότητα  είναι διασκεδαστική και παιγνιώδης  και στηρίζει το μαθησιακό και αναπτυξιακό προφίλ των μικρών μαθητών. Δίνει, δηλαδή, σαφή και συγκεκριμένα μηνύματα (γλωσσικά και παιδαγωγικά) σε πολλές επικοινωνιακές ευκαιρίες για να χρησιμοποιήσουν λέξεις και φράσεις της αγγλικής γλώσσας όπως παιχνίδια ρόλων, επιτραπέζια, κατασκευές, χειροτεχνίες, ζωγραφική, κίνηση και τραγούδια. Επιπλέον, σε κάθε δραστηριότητα προτείνονται διαφορετικές διδακτικές τεχνικές με τις οποίες τα  παιδιά –το καθένα από τα οποία έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και τύπο νοημοσύνης– να έχουν την ευκαιρία και τον ατομικό χρόνο να κατανοήσουν το γλωσσικό εισαγόμενο και να το χρησιμοποιήσουν ως γλωσσικό παραγόμενο. Εικόνες, τραγούδια, χοροί, παιχνίδια, ιστορίες και παραμύθια επιστρατεύονται για να βοηθήσουν τους μικρούς μαθητές να αποκτήσουν θετική στάση απέναντι στην ξένη γλώσσα και κίνητρα για μάθηση.

Εξάλλου, το εκπαιδευτικό υλικό της Α’ και της Β’ Δημοτικού δεν αντλείται από ένα διδακτικό εγχειρίδιο του εμπορίου. Είναι μια ποικιλία ειδικά σχεδιασμένων δραστηριοτήτων, δοκιμασμένων σε πραγματικές συνθήκες τάξης, με σκοπό την υλοποίηση των στόχων του Προγράμματος Σπουδών και μάλιστα για διαφοροποιημένη διδασκαλία. Για την επίτευξη του στόχου, έχουν σχεδιαστεί και «έξτρα» δραστηριότητες. Πρόκειται για δραστηριότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συγκεκριμένες εποχές (πριν από κάποια σημαντική εορτή – Ελληνική ή ξένη), ή για να αντικαταστήσουν κάποια από τις «υποχρεωτικές» δραστηριότητες που δεν ενδιαφέρει, ή για να καλύψει περισσευούμενο χρόνο στο σχολικό πρόγραμμα. Εκπαιδευτικό υλικό μαθαίνουν να κατασκευάζουν και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί Αγγλικής.

Η παιδαγωγική προσέγγιση και το εκπαιδευτικό υλικό φαίνεται να έχουν επενεργήσει εποικοδομητικά στους εκπαιδευτικούς του ΠΕΑΠ οι οποίοι, μέσω αυτού παρακινούνται να εστιάζουν περισσότερο στο αντικείμενο και τη διαδικασία της μάθησης και λιγότερο της διδασκαλίας. Έχει αρχίσει να φαίνεται δηλαδή πως το εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι σε μια διαλεκτική σχέση με τον εκπαιδευτικό – το διαμορφώνει σε κάποιο βαθμό και διαμορφώνεται από αυτό.

Για τις ανάγκες του προγράμματος έχει σχεδιαστεί ειδική διαδικτυακή πύλη στη  διεύθυνση   http://rcel.enl.uoa.gr/peap όπου, εκτός από το ίδιο το Πρόγραμμα Σπουδών και τα Αναλυτικά Προγράμματα διατίθενται ηλεκτρονικά υπάρχουν ιστοπεδία που αφορούν στους εκπαιδευτικούς, την επικοινωνία τους με το πρόγραμμα,  πρόσθετο εκπαιδευτικό υλικό για να επιλέξουν και να υποστηρίξουν τη διαφοροποιημένη παιδαγωγική. Υπάρχουν επίσης ειδικές ιστοσελίδες αφιερωμένες στην επιμόρφωσή των εκπαιδευτικών ΠΕΑΠ αλλά και ιστοσελίδες για την ενημέρωση και την εκπαίδευση των γονιών, καθώς και προτεινόμενες δραστηριότητες για να παίζουν με τα παιδιά τους στο σπίτι μαθαίνοντας Αγγλικά. Επιπλέον, στην Πύλη ΠΕΑΠ διατίθεται και όλο το πρόγραμμα για την εκμάθηση των Αγγλικών της Γ΄ Δημοτικού καθώς και το εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του ΠΕΑΠ στηρίζοντας με ουσιαστικό τρόπο την αναβάθμιση της ξενόγλωσσης παιδείας στο δημοτικό σχολείο και εξασφαλίζοντας μία συνέπεια στη συνέχεια της  εκπαιδευτικής φιλοσοφίας και πρακτικής.

Οι έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της εφαρμογής του ΠΕΑΠ δείχνουν εκτός από την θετική αποδοχή του από τους γονείς των μικρών μαθητών και τη συμβολή του στη διεύρυνση των ικανοτήτων και τεχνικών των εκπαιδευτικών Αγγλικής, οι οποίοι για πρώτη φορά στο εκπαιδευτικό μας σύστημα αναλαμβάνουν τις δημιουργικές και συνάμα απαιτητικές ηλικίες των επτά και οκτώ ετών.  Ωστόσο, οι πλέον προφανείς δείκτες για την επιτυχία και την κοινωνική αποδοχή  του Προγράμματος είναι τα χαμόγελα των μικρών μαθητών και οι ευχαριστήριες επιστολές των γονιών. Τα περισσότερα παιδιά θεωρούν τα Αγγλικά το καλύτερό  τους μάθημα και οι γονείς απορούν για το «πόσα πολλά Αγγλικά μαθαίνουν τα μικρά τους στο σχολείο». Το πιο σημαντικό όμως αποτέλεσμα του ίδιου του Προγράμματος είναι μια αλλαγή νοοτροπίας στους εκπαιδευτικούς που μεταμορφώνονται από απλούς  μεταφορείς γνώσης σε επιτελικούς σχεδιαστές του μαθήματός τους και φανατικούς οραματιστές μιας καλύτερης παιδείας.

Β. Δενδρινού, Κ. Ζουγανέλη και Κ. Κοσσοβίτσα.
(κειμένο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Πολύδρομο)

________________