August 2012

Graded / Intergraded / Intergraded KPG Language Tests
Antonis Tsopanoglou, Aristotle University of Thessaloniki
in collaboration with Bessie Dendrinos, National and Kapodistrian University of Athens
[abstract] [html] [pdf]

Επιλογές του ΚΠΓ για την αποτίμηση της γλωσσομάθειας
του Αντώνη Τσοπάνογλου, ΑριστοτÝλεéο ΠανεπιστÞìéï Θεσσαλονίκης
σε συνεργασία με την Βασιλική Δενδρινού, Åèíéêü êáé Êáðïäéóôñéáêü ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí

Ο ακριβÞς προσδιορισμüς επιπÝδων γλωσσομÜθειας, μÝσω γλωσσικÞς τεκμηρßωσης, εßναι Ýνα εξαιρετικÜ δýσκολο εγχεßρημα üπως Ýχουν υποστηρßξει πολλοß μελετητÝς στη διεθνÞ και την ελληνικÞ βιβλιογραφßα (βλ. Τοκατλßδου 2006, Gotsoulia & Dendrinos 2011). Το παρüν Üρθρο, το οποßο αποτελεß μια επικαιροποιημÝνη μορφÞ κειμÝνου που δημοσιεýτηκε παλαιüτερα σε τüμο Πρακτικþν (ΤσοπÜνογλου 2006)[1], εξετÜζει τα προβλÞματα του üρου «επßπε­δο γλωσσομÜθειας» απü την οπτικÞ γωνßα της μετρολογßας.
Ο üρος «μετρολογßα»[2] δεν εßναι ευρÝως διαδεδομÝνος στην ελληνικÞ γλþσσα και γι’ αυτü εßναι απαραßτητο να διευκρινιστεß üτι με αυτüν αναφερüμαστε στον κλÜδο που ασχολεßται με τις μετρÞσεις γενικÜ, σε üλες τις επιστÞμες. ΚατÜ συνÝ­πεια η μετρολογßα περιλαμβÜνει, ως τμÞμα της, την «ψυχομετρßα», που εßναι ευρýτερα γνωστüς üρος και που κÜνει αναφορÜ στην επιστÞμη των μετρÞσεων μη φυσικþν μεγεθþν, δηλαδÞ μεγεθþν που συνÞθως απασχολοýν τις «θεωρη­τικÝς» επßσημες.
Η γλωσσομÜθεια, üπως εßναι φανερü, εßναι Ýνα μη φυσικü μÝγεθος, δηλαδÞ μßα ιδιüτητα που δεν μπορεß να μετρηθεß με ισοδιαστημικÞ κλßμακα (interval scale), üπως μετριÝται η θερμοκρασßα χþρου, του σþματος κτλ., οýτε μπορεß να μετρηθεß με αναλογικÞ κλßμακα (ratio scale) üπως μετριÝται η απüσταση. Επßσης, εßναι πρüβλημα το να αποφασßσουμε αν θα μετρηθεß με κÜποιο Üλλο εßδος κλßμακας, επιλÝγοντας ανÜμεσα σε αυτÜ που χρησιμοποιοýνται για τη μÝτρηση κÜθε φυσικοý και μη φυσικοý μεγÝθους Þ ποιοτικÞς ιδιüτητας, üπως εßναι η ονοματικÞ Þ τακτικÞ κλßμακα (nominal και ordinal scale αντßστοιχα). Ας σημειωθεß πως μερικοß επιστÞμονες, üπως η Τοκατλßδου (2006), υποστηρßζουν πως η γλωσσομÜθεια εßναι σκüπιμο να μετριÝται με ονοματικÞ[3] κλßμακα, η οποßα χρησιμοποιεßται για τη μÝτρηση π.χ. εσωστρÝφειας/ εξωστρÝφειας,  φýλου (Üντρας και γυναßκα εßναι οι δýο δυνατÝς τιμÝς της ιδιüτητας φýλο), τüπου καταγωγÞς (Μακεδüνας, Στερεοελλαδßτης, Κρητικüς, Ηπειρþτης, κτλ.) εßναι μερικÝς απü τις τιμÝς της ιδιüτητας γεωγραφικÞ προÝλευση). ΔηλαδÞ, με την η ονοματικÞ κλßμακα Ýχουμε Ýναν αριθμü «βαθμßδων» που δεν εßναι βαθμßδες στην πραγματικüτητα αλλÜ μη ιεραρχημÝνες τιμÝς που μπορεß να πÜρει μια ιδιüτητα. Αν δεχτοýμε αυτüν τον τρüπο μÝτρησης για την γλωσσομÜθεια, θα Ýρθουμε σε πλÞρη αντßθεση με την κοινÞ πεποßθηση πως κÜποιοι Üνθρωποι μιλοýν μια γλþσσα καλýτερα απü κÜποιους Üλλους –Ýχουν δηλαδÞ Üλλο επßπεδο γλωσσομÜθειας Þ διαθÝτουν γλωσσομÜθεια σε μεγαλýτερο βαθμü. Εßμαστε σε αντßθεση επειδÞ για να μετρÞσουμε το «βαθμü» με ιεραρχημÝνες τιμÝς θα Ýπρεπε να χρησιμοποιÞσουμε τακτικÞ κλßμακα, την οποßα συχνÜ χρησιμοποιοýμε για να μετρÞσουμε π.χ. την επßδοση στην εκπαßδευση. Στην προκειμÝνη περßπτωση, οι βαθμßδες εßναι πραγματικÝς, σε αντßθεση με την ονοματικÞ κλßμακα. Αντιπροσωπεýουν μßα ιεραρχημÝνη σχÝση των τιμþν, χωρßς üμως να μας εßναι ακριβþς γνωστÞ η απüσταση μεταξý τους, η οποßα απüσταση, επιπλÝον, δε θεωρεßται ßση απü τη μßα βαθμßδα στην Üλλη.  
ΕπιβÜλλεται, επομÝνως, μια πιο προσεκτικÞ εξÝταση του θÝματος. Ας πÜρουμε πρþτα την ιδιüτητα φýλο. ¼ταν την ανÝφερα παραπÜνω ως τυπικü παρÜδειγμα ιδιüτητας που μετριÝται με ονοματικÞ κλßμακα το Ýκανα επειδÞ üλοι (Þ σχεδüν üλοι) θεωροýμε üτι δεν υπÜρχει μια θεωρßα Þ Ýνα γενικþς αποδεκτü κριτÞριο που να επιτρÝπει ιερÜρχηση των φýλων. Παρομοßως, δεν μποροýμε να ποýμε in abstracto Þ in absoluto, üτι Ýνας Μακεδüνας εßναι καλýτερος Þ χει­ρüτερος απü Ýναν Ηπειρþτη και Ýνα εσωστρεφÝς Üτομο üτι εßναι καλýτερο Þ χειρüτερο απü Ýνα εξωστρεφÝς. Θα πει κανεßς πþς γßνεται, τüτε, και ακοýμε üτι Ýνας Üντρας εßναι «πολý Üντρας», δηλαδÞ «πιο αρρενωπüς» απü Üλλους, Ýνας Ηπειρþτης εßναι πιο γνÞσιος απü Ýναν Üλλο και Ýνας εξωστρεφÞς εßναι περισ­σüτερο εξωστρεφÞς απü Ýναν Üλλο; Για τις δυο πρþτες ιδιüτητες εßναι σαφÝς üτι η ποσüτητα εκφρÜζεται με βÜση τα προσωπικÜ γοýστα και τις αντιλÞψεις: δεν ενδιαφÝρει την επιστÞμη. Για την τρßτη ιδιüτητα, üμως, το πρÜγμα εßναι πιο σýνθετο. Και αυτü επειδÞ πρÜγματι εßναι εφικτÞ η μÝτρηση της ποσüτητας εσωστρÝφειας/εξωστρÝφειας που διαθÝτει κανεßς, χωρßς αυτü να κÜνει την ιδιüτη­τα κατÜλληλη για χρÞση ισοδιαστημικÞς Þ Ýστω τακτικÞς κλßμακας.
Η σημαντικüτερη διαφορÜ, üμως, της εσωστρÝφειας/εξωστρÝφειας συνßσταται στο üτι ενþ το φýλο και η καταγωγÞ εßναι ιδιüτητες Üμεσα παρατηρÞσιμες και εýκολα προσδιορßσιμες, η εσωστρÝφεια δεν εßναι Üμεσα παρατηρÞσιμη και, το σημαντικüτερο, δεν εßναι εýκολο να προσδιορßσει κανεßς με ποιες παρατηρÞσιμες συμπεριφορÝς εκδηλþνεται. ΑυτÞ τους η διαφορÜ κÜνει το φýλο και την καταγωγÞ να θεωροýνται «μεταβλητÝς» (variables) και την εσωστρÝφεια/εξωστρÝφεια να θεωρεßται Ýννοια Þ εννοιολογικÞ «δομÞ» (construct).[4]
Στην προσπÜθεια εξεýρεσης απÜντησης στο ερþτημα αν η γλωσσομÜθεια μετριÝται με ονοματικÞ Þ με τακτικÞ κλßμακα προκýπτει Ýνα δεýτερο σημαντικü ερþτημα: «Η γλωσσομÜθεια εßναι μεταβλητÞ Þ εßναι εννοιολογικÞ δομÞ;».
Εßναι προφανÝς üτι η ικανüτητα χρÞσης μιας φυσικÞς Þ ιστορικÞς γλþσσας εßναι δομÞ και ως τÝτοια χρειÜζεται, για να μπορεß να αποτελÝσει αντικεßμενο Üμεσης Þ πρωτοβÜθμιας επιστημονικÞς Ýρευνας, να μετατραπεß σε μια δÝσμη μεταβλητþν, δηλαδÞ ιδιοτÞτων που (α) μεταβÜλλονται απü Üτομο σε Üτομο (Þ και στο ßδιο το Üτομο με το πÝρασμα του χρüνου), (β) μποροýν να παρατηρηθοýν (με την ευρεßα Ýννοια του üρου) και, επομÝνως, (γ) μποροýν και να με­τρηθοýν αν αποφασßσουμε τι εßδους κλßμακα θα χρησιμοποιÞσουμε και αν κα­τασκευÜσουμε Ýνα «üργανο μÝτρησης».
Η θÝση του παρüντος Üρθρου εßναι πως η γλωσσομÜθεια εßναι μια τüσο σýνθετη δομÞ που το κÜνει πολý δýσκολο να συμφωνÞσουν üλοι για το ποιες εß­ναι ακριβþς οι μεταβλητÝς απü τις οποßες αποτελεßται. Επßσης, üποια δÝσμη και αν επινοÞσει κανεßς, θα περιλαμβÜνει και μεταβλητÝς που μετριüνται με ονο­ματικÞ κλßμακα, οι οποßες δεν επιτρÝπουν τη μÝτρηση επιπÝδων γλωσσομÜθει­ας, και μεταβλητÝς που μετριüνται με τακτικÞ κλßμακα, οι οποßες επι­τρÝπουν τον προσδιορισμü του επιπÝδου γλωσσομÜθειας που διαθÝτει ο χρÞστης μιας γλþσσας.
Ας υποθÝσουμε üτι μßα απü τις μεταβλητÝς που συναποτελοýν την ελληνομÜθεια κÜποιου εßναι η ικανüτητÜ του «να παρÜγει λüγο που αφορÜ διαφορετικοýς θεματικοýς χþρους (domains)». Μια τÝτοια μεταβλητÞ μπορεß να πÜρει κÜποιες τι­μÝς, üπως η ικανüτητα κÜποιου να μιλÞσει με θÝμα την εργασßα, Þ με θÝμα την εκπαßδευση, με τις υποδιαιρÝσεις που καθεμßα απü τις τιμÝς θα μποροýσε να Ýχει, üπως, π.χ. να μιλÞσει ο χρÞστης για την αμειβüμενη εργασßα, την καλλιÝργεια της γης, την παροχÞ της ιατρι­κÞς φροντßδας, κτλ. ¼μως, εßναι προφανÝς πως κÜποιος που εßναι σε θÝση να μιλÜει για την καλλιÝργεια της γης, χρησιμοποιþντας μια συγκεκριμÝνη γλþσσα, δεν εßναι οýτε καλýτερος οýτε χειρüτερος χρÞστης αυτÞς της γλþσσας απü κÜποιον που εßναι σε θÝση να μιλÜει για την παροχÞ ιατρικÞς φροντßδας.
ΦυσικÜ, üποιος μπορεß να μιλÜει και για το Ýνα και για το Üλλο Ýχει περισσüτερα εφüδια απü αυτüν που μπορεß να μιλÜει μüνο για Ýνα απü τα δýο. ΑλλÜ αυτü, üπως και στην περßπτωση της εσωστρÝφειας/εξωστρÝφειας δε μετατρÝπει το εßδος κλßμακας που χρησιμοποιεßται απü ονοματικÞ σε τακτικÞ. Με Üλλα λüγια, το πüσο «κÜλος» χρÞστης της γλþσσας εßναι κανεßς, ως προς αυτÞν την μεταβλητÞ, προκýπτει απü μια διαδικασßα «καταμÝτρησης» (counting) και üχι «μÝτρησης» (measuring). Πρüκειται για διαδικασßες πολý διαφορετικÝς. Η καταμÝτρηση επιτρÝπει να απαντÞσουμε μüνο στο ερþτημα «σε ποια ποσüτητα» υπÜρχει κÜτι, ενþ η μÝτρηση με τακτικÞ κλßμακα επιτρÝπει να απαντÞσουμε «σε ποια ποιüτητα» υπÜρχει κÜτι. Το αποτÝλεσμα της κα­ταμÝτρησης μπορεß να χρησιμοποιηθεß ως προσδιοριστικÜ της ποιüτητας μüνο σε λßγες περιπτþσεις, üταν εξ ορισμοý «üσο πιο πολλÜ, τüσο πιο καλÜ». ΣυχνÜ, üμως, η ποιüτητα και η ποσüτητα δε σχετßζονται μεταξý τους. Για παρÜδειγμα μια σχολικÞ μονÜδα που Ýχει 280 μαθητÝς δεν εßναι καλýτερη Þ χειρüτερη απü μιαν Üλλη που Ýχει 320.
Στο σημεßο αυτü τßθεται Ýνα ακüμη σημαντικü ερþτημα: Τα επßπεδα (levels) πιστοποιημÝνης γλωσσομÜθειας Ýχουν επινοηθεß για να φανερþνουν/κοινοποιοýν την ποιüτητα γλωσσομÜθειας που διαθÝτει κανεßς, την ποσüτητα Þ και τα δýο;.
ΠροσεκτικÞ μελÝτη της πρüτασης του Συμβουλßου της Ευρþπης (CEFR, 2001) [5] που αποτελεß, μεταξý Üλλων, μια προσπÜ­θεια ορισμοý ενüς αριθμοý επßπεδων, οδηγεß στη διαπßστωση üτι ο ορισμüς νÝων επιπÝδων γßνεται βÜζοντας μαζß ποιοτικÜ και ποσοτικÜ χαρακτηριστικÜ, χωρßς σαφÞ διÜκριση μεταξý τους, πρÜγμα που οδηγεß σε κÜποια σýγχυση. Για παρÜ­δειγμα, στις σελßδες 28 και 29 του CEFR, στον πßνακα 3 με τßτλο «Common Reference Levels: qualitative aspects of spoken language use», στη συμβολÞ της γραμμÞς επßπεδο «Α1» της στÞλης «Coherence» γρÜφει: «Can link words or groups of words with very basic linear connectors like ‘and’ or ‘then’». Στη γραμμÞ επßπεδο «Α2», στην ßδια στÞλη, αναφÝρει: «Can link groups of words with simple connectors like ‘and’, ‘but’ and ‘because’». Μπορεß να παρατηρÞσει κανεßς üτι, (α) η διαφοροποßηση των επßπεδων γßνεται εδþ με τη χρÞση ασαφþν διατυπþσεων üπως «very basic», σε αντιδιαστολÞ με το «simple», (β) το «and» καταγρÜφεται τüσο στα «very basic linear connectors» üσο και στα «simple connectors», (γ) το «then» θεωρεßται üτι φανερþνει κατþτερο επßπεδο αγγλομÜθειας απü το «but» Þ απü το «because». Τι εßναι, üμως, αυτü που επι­τρÝπει ιερÜρχηση των «connectors»; Για ποιον λüγο θεωρεßται πως üποιος ξÝρει να χρησιμοποιεß στον προφορικü λüγο το «but» πρÝπει να θεωρεßται üτι διαθÝτει ανþτερο επßπεδο αγγλομÜθειας απü κÜποιον Üλλο που ξÝρει, να χρησιμοποιεß το «then»;
Παρüμοια με το παραπÜνω παρÜδειγμα μπορεß να εντοπßσει εýκολα κανεßς και πολλÜ Üλλα. Και απü üλα τα σχετικÜ παραδεßγματα εßναι δυνατü να εξαχθεß το συμπÝρασμα üτι το εγχεßρημα του προσδιορισμοý επιπÝδου πιστοποιη­μÝνης γλωσσομÜθειας εßναι επισφαλÝς, επειδÞ δε λαμβÜνει υπüψη του βασι­κÝς μετρολογικÝς αρχÝς.
Θα Þταν ευχÞς Ýργο να γßνει η συγγραφÞ ενüς νÝου CEFR, του οποßου τα επßπεδα να ορßζονται με σαφÞνεια, δηλαδÞ μετατρÝποντας τη δομÞ «γλωσ­σομÜθεια» σε Ýναν αριθμü απü μεταβλητÝς που παρατηροýνται με ονοματικÞ κλßμακα (μετÜ την εφαρμογÞ της οποßας μπορεß να κÜνει κανεßς καταμÝτρηση) και σε Ýναν Üλλο, χωριστü, αριθμü μεταβλητþν που παρατηροýνται με τακτικÞ κλßμακα. ¹, μÜλλον, να περιοριστεß στην καταγραφÞ μεταβλητþν μüνο του πρþτου εßδους. Σε αυτÞ την περßπτωση, απλοúκÜ ειπωμÝνο, θα Þταν σαν να λÝει «üποιος ξÝρει να παρÜγει συνεκτικü προφορικü λüγο χρησιμοποιþντας το ‘and’ και το ‘then’ διαθÝτει αγγλομÜθεια επιπÝδου Α1, ενþ üποιος μπορεß να χειρßζεται κατÜλληλα, επιπλÝον των παραπÜνω, και τους συνδÝσμους ‘but’ και ‘because’ διαθÝτει αγγλομÜθεια επιπÝδου Α2».
Ακüμη και τüτε θα εßχε να αντιμετωπßσει τo εξÞς ζÞτημα, που υπÜρχει και τþρα, πριν απü το σαφÞ προσδιορισμü των επιπÝδων: «Ποια σχÝση υπÜρχει μεταξý των επιπÝδων και των εσωτερικþν βαθμßδων κÜθε επιπÝδου, δηλαδÞ της βαθμολογßας που εξασφαλßζει Ýνας υποψÞφιος για την απüκτηση ενüς πιστοποιητικοý γλωσσομÜθειας;» ΔηλαδÞ, αν το επßπεδο X δηλþνει, στην κλßμακα του Συμβουλßου της Ευρþπης, πüση αγγλομÜθεια, ιταλομÜθεια, ελληνομÜθεια, κτλ., Ýχει κανεßς, τüτε ο βαθμüς που παßρνει κατÜ την εξÝταση τι δηλþνει; Αν και αυτüς δηλþνει την ποσüτητα της γλωσσομÜθειÜς του, τüτε εßναι σαν αυτÞ η εννοιολογικÞ δομÞ να χρειÜζεται, για να μετρηθεß, μια κλß­μακα με Ýναν πολý μεγÜλο αριθμü βαθμßδων.
Το Κρατικü Πιστοποιητικü ΓλωσσομÜθειας (ΚΠΓ), το οποßο Ýχει υιοθετÞσει τα Ýξι επßπεδα του Συμβουλßου της Ευρþπης, με δεδομÝνο üτι διαθÝτει μια εσωτερικÞ διαβÜθμιση επιπÝδων, εßναι σαν να μετρÜει τη γλωσσομÜθεια χρησιμοποιþντας μια κλßμακα με Χ  βαθμßδες. Εßναι προφανÝς üτι αυτü δεν μπορεß να συμβαßνει. Τüσο στο ΚΠΓ üσο και στα Üλλα συστÞματα πιστοποßησης που εß­ναι οργανωμÝνα σε επßπεδα, οι εσωτερικÝς βαθμßδες Ýχουν κÜποιαν επικÜλυ­ψη, το ποσοστü της οποßας δε μας εßναι γνωστü. Και το πιο πιθανü εßναι πως το ποσοστü αυτü δεν εßναι σταθερü, δηλαδÞ στο σημεßο επαφÞς του Α1 και του Α2 η επικÜλυψη εßναι διαφορετικÞ απü αυτÞν που Ýχουμε στο σημεßο επαφÞς των επßπεδων Α2 και Β1 Þ των επιπÝδων Β1 και Β2, κ.ο.κ.
Η κατÜσταση αυτÞ, απü μετρολογικÞ Üποψη, εßναι φυσικÜ μη αποδεκτÞ. Ο σαφÞς προσδιορισμüς του τι ακριβþς μετρÜμε πριν πιστοποιÞσουμε τη γλωσσομÜθεια κÜποιου, πþς το μετρÜμε, τι αντιπροσωπεýουν τα επßπεδα και οι βαθμοß εßναι επιβεβλημÝνος.
¸να τελευταßο ζÞτημα που εßναι σκüπιμο να εξεταστεß στο παρüν Üρθρο εßναι το εξÞς: «Τι εßναι αυτü που μας ωθεß, κατÜ τη μÝτρηση της γλωσσομÜθειας με προοπτικÞ την πιστοποßηση, να κατασκευÜζουμε Ýνα διαφορετικü üργανο μÝτρησης για κÜθε επßπεδο;»
Για τη μÝτρηση των διαφüρων ιδιοτÞτων (μεταβλητþν, δομþν Þ ü,τι Üλλο) οι ερευνητÝς κατασκευÜζουν συνÞθως Ýνα üργανο, για üλα τα υποκεßμενα της Ýρευνας αδιÜφορα με το εßδος, την ποιüτητα, το βαθμü εμφÜνισης της ιδιüτητας στα διÜφορα υποκεßμενα. Για παρÜδειγμα, για να μετροýν τη θερμοκρα­σßα του σþματος, οι επιστÞμονες επινüησαν το θερμüμετρο και χρησιμοποιοýν το ßδιο θερμüμετρο για üλους, εßτε εßναι εμπýρετοι εßτε απýρετοι. Για να με­τροýν την ευφυÀα, διÜφορα πανεπιστÞμια και ερευνητικÜ κÝντρα Ýχουν επινοÞσει διÜφορα και διαφορετικÜ τεστ, που, üμως, χρησιμοποιοýνται για üλα τα υποκεßμενα, αδιÜφορα απü το πüσο ευφυÞ υποθÝτουμε üτι εßναι. Για να με­τρÞσουν το βαθμü ικανοποßησης ενüς πληθυσμοý απü κÜποια οικονομικÜ μÝτρα που πÞρε η κυβÝρνηση μιας χþρας, κατασκευÜζουν ad hoc Ýνα ερωτηματολüγιο και το δßνουν, το ßδιο, σε üλα τα υποκεßμενα της Ýρευνας.
Η περßπτωση της μÝτρησης και πιστοποßησης της γλωσσομÜθειας παρεκκλßνει, επομÝνως, απü τα καθιερωμÝνα στις επιστημονικÝς μετρÞσεις. Στην προσπÜθεια εξεýρεσης μιας εξÞγησης, που δε διατυπþνεται στη διεθνÞ βιβλιογραφßα, παρατßθενται στο παρüν υποθÝσεις. Η πρþτη εßναι πως αυτü συμβαßνει επειδÞ οι φορεßς πιστοποßησης σχετßζονται με και επηρεÜζονται απü την εκπαιδευτικÞ διαδικασßα που εßναι «περιοδοποιημÝνη» και «επιπεδοποιημÝνη». Η δεýτερη εßναι πως, ακüμη κι üταν εßναι μη κερδοσκοπικοß οργανισμοß, οι φο­ρεßς πιστοποßησης προσβλÝπουν στην εξασφÜλιση οικονομικþν πÜρων απü αυτÞ τους τη δραστηριüτητα.
Η δεýτερη υπüθεση ενισχýεται απü τo γεγονüς üτι τα συστÞματα πιστοποß­ησης γλωσσομÜθειας που χρησιμοποιοýν «διαβαθμισμÝνο τεστ», δηλαδÞ Ýνα üργανο μÝτρησης για üλα τα επßπεδα γλωσσομÜθειας, Ýχουν θÝσει «ημερομη­νßα λÞξης» της ισχýος του πιστοποιητικοý που εκδßδουν, το οποßο, Üλλωστε, δεν αποκαλοýν πιστοποιητικü αλλÜ βεβαßωση (π.χ. «attestation» για το γαλλικü πιστοποιητικü TCF) Þ κÜτι Üλλο. Γιατß, üμως, η γλωσσομÜθεια üταν γßνεται με διαβαθμισμÝνο τεστ πρÝπει να θεωρεßται üτι φθßνει με το πÝρασμα του χρü­νου (και γι’ αυτü λÞγει η ισχýς του πιστοποιητικοý), ενþ üταν γßνεται με μη διαβαθμισμÝνο τεστ μÝνει σταθερÞ;
Απü την εξÝταση των παραπÜνω ζητημÜτων συνÜ­γονται τα εξÞς συμπερÜσματα. ΚαταρχÜς, το CEFR, παρüλο üτι εßναι το πιο εκτενÝς και σαφÝς κεßμενο που Ýχει δημοσιευτεß μÝχρι σÞμερα για τον προσδιορισμü των επιπÝδων γενικÞς γλωσσομÜθειας, περιλαμβÜνει ακüμη πολλÝς «γκρßζες ζþνες», που οφεßλονται στην ταυτüχρονη περιγραφÞ «δεικτþν» (descriptors) που επιδÝχονται μÝτρηση, ορισμÝνοι με ονοματικÞ και Üλλοι με τακτικÞ κλßμακα. ΕπιπλÝον, στο CEFR η περιγραφÞ του «πüσο κα­λÜ» (how well) και του «πüσο πολý» (how much) ξÝρει ο χρÞστης μιας γλþσσας κÜτι (what) γßνεται με üρους üπως «very basic repertoire», «basic sentence patterns», «enough language», «sufficient range of language», «good command», «great flexibility», «relatively high degree of grammatical control», «limited control», «simple grammatical structures»,[6] κτλ. Εßναι προφανÝς üτι πρüκειται για περßγραφες που αφÞνουν μεγÜλα περιθþρια προσωπικÞς ερμηνεßας.
Το αποτÝλεσμα των δυο παραπÜνω παρατηρÞσεων εßναι üτι η αξιολüγηση της ελεýθερης παραγωγÞς γραπτοý και προφορικοý λüγου υποψÞφιων σε εξετÜσεις για πιστοποßηση γλωσσομÜθειας δεν μπορεß να γßνει βÜσει κριτηρßων, αλλÜ βÜσει νüρμας. Αξιολüγηση βÜσει κριτηρßων θα εßχαμε αν υπÞρχε σαφÞς περιγραφÞ της κÜθε μεταβλητÞς απü αυτÝς που αποτελοýν τη δομÞ «γλωσσομÜθεια», Ýτσι þστε η παραγωγÞ του κÜθε υποψÞφιου να μποροýσε να συγκριθεß με αυτü που περιγρÜφεται ως «κριτÞριο». Αξιολüγηση βÜσει νüρμας Ýχουμε τþρα, που η παραγωγÞ του κÜθε υποψÞφιου αξιολογεßται συγκρινüμενη με τον ιδεατü μÝσο üρο πα­ραγωγÞς που μεταφÝρει ως προσδοκßα κÜθε αξιολογητÞς- βαθμολογητÞς (rater) για to συγκεκριμÝνο «επßπεδο». Η «νüρμα» που Ýχει στο μυαλü του κÜθε βαθμολογητÞς Ýχει προκýψει, φυσικÜ, απü τις προηγοýμενες εμπει­ρßες του ως δÜσκαλος και ως αξιολογητÞς-βαθμολογητÞς του εν λüγω Þ Üλ­λου συστÞματος πιστοποßησης γλωσσομÜθειας.
Η ασαφÞς σχÝση επιπÝδων και βαθμþν/βαθμßδων γλωσσομÜθειας εßναι ολοφÜνερη και θα μποροýσε ßσως να αντιμετωπιστεß με την κατÜργηση εßτε των επιπÝδων εßτε των βαθμþν. Το ΚΠΓ Ýχει επιλÝξει το δεýτερο, αφοý η βαθμολογßα που αποσπÜ ο υποψÞφιος δεν αναγρÜφεται στο πιστοποιητικü γλωσσομÜθειÜς του, οýτε με μορφÞ βαθμοý (82 με Üριστα το 100), οýτε με μορφÞ γρÜμματος (Α, B, C), οýτε, ακüμη, με μορφÞ φραστικοý προσδιορισμοý (καλþς, λßαν κα­λþς, Üριστα, κ.τ.λ.). Θα μποροýσε το ΚΠΓ να εßχε επιλÝξει να καταργÞσει τα επßπεδα γλωσσομÜθειας και να διατηρÞσει τον βαθμü, þστε ο υποψÞφιος να εξασφαλßζει Ýνα πιστοποιητικü που να δηλþνει, για παρÜδειγμα, üτι διαθÝτει γλωσσομÜθεια  ýψους Þ βαθμοý 62 στα 100. Η επιλογÞ αυτÞ üμως δεν συνÜδει με την πρüταση του Συμβουλßου της Ευρþπης, η οποßα Ýχει προσδιορßσει μια κλßμακα διαφορετικþν επιπÝδων γλωσσομÜθειας την οποßα Ýχει υιοθετÞσει και το ΚΠΓ, üπως και üλα τα Üλλα συστÞματα πιστοποßησης γλωσσομÜθειας στην Ευρþπη αλλÜ και σε Üλλα μÝρη του κüσμου που Ýχουν αναγνωρßσει το CEFR, σκοπüς του οποßου εßναι (βλ. σελ. 4) να παρÝχει αντικειμενικÜ κριτÞρια περιγραφÞς της γλωσσικÞς επÜρκειας προκειμÝνου να εßναι δυνατÞ η αναγνþριση των προσüντων που αποκτÜ κανεßς κÜτω απü διαφορετικÝς συνθÞκες μÜθησης και με τον τρüπο αυτüν να διευκολýνεται η κινητικüτητα στην Ευρþπη – για σπουδÝς και εργασßα. 
Η κλßμακα γλωσσομÜθειας την οποßα Ýχει προσδιορßσει το CEFR χωρßζεται καταρχÜς σε τρßα επßπεδα: επßπεδο Α «Βασικüς χρÞστης» της γλþσσας, επßπεδο Β «ΑνεξÜρτητος χρÞστης» και επßπεδο Γ «¢ριστος χρÞστης».  Τα τρßα αυτÜ επßπεδα χωρßζονται το καθÝνα σε δýο ακüμη με πιο λεπτομερεßς περιγραφητÝς επικοινωνιακÞς επÜρκειας, με αποτÝλεσμα να Ýχουμε δýο υποδιαιρÝσεις του επιπÝδου Α (το Α1 και το Α2), δýο του Β (το Β1 και Β2) και του Γ (Γ1 και Γ2). Στο ßδιο το CEFR αναφÝρονται και περαιτÝρω υποδιαιρÝσεις Ýτσι þστε, για παρÜδειγμα, το επßπεδο Α2 υποδιαιρεßται σε Α2.1 και Α2.2, και το επßπεδο Β1 σε Β1.1 και Β1.2. Μολονüτι το CEFR δεν περιλαμβÜνει περιγραφητÝς για αυτÜ τα υποεπßπεδα, μποροýμε να βροýμε περιγραφητÝς για 12 επßπεδα γλωσσομÜθειας σε κεßμενα üπως το νÝο, υπü δημοσßευση εθνικü Πρüγραμμα Σπουδþν του ΚαναδÜ.  
Σε καμιÜ απü τις πιο πÜνω περιπτþσεις δεν ορßζεται (και δεν θα μποροýσε εξÜλλου να οριστεß) πως για να μετρηθεß η γλωσσομÜθεια κÜποιου πρÝπει να εξεταστεß στο κÜθε Ýνα απü τα τρßα, τα Ýξι Þ τα 12 επßπεδα χωριστÜ. ΕξÜλλου, εßναι πολý πιο φυσιολογικü, üπως αναφÝρθηκε νωρßτερα στο παρüν Üρθρο, να κατασκευÜζει κÜποιος για τη μÝτρηση διαφüρων ιδιοτÞτων Ýνα üργανο και üχι πολλÜ, üπως συμβαßνει π.χ. üταν μετρÜμε τις γνωστικÝς ιδιüτητες κÜποιου Þ την ευφυÀα του. ¸τσι, και για την περßπτωση των συστημÜτων για πιστοποßηση γλωσσομÜθειας, η οποßα θα Þταν ορθüτερο να μετριÝται με Ýνα üργανο, δηλαδÞ με Ýνα διαβαθμισμÝνο τεστ το οποßο να καλýπτει üλα τα επßπεδα γλωσσομÜθειας που Ýχει υιοθετÞσει Ýνα σýστημα.
Η επιλογÞ αυτÞ, του ενüς διαβαθμισμÝνου οργÜνου μÝτρησης της γλωσσικÞς επÜρκειας των εξεταζομÝνων εßναι ολοÝνα και πιο αποδεκτÞ απü τα ποικßλα συστÞματα πιστοποßησης γλωσσομÜθειας, τα οποßα δραστηριοποιοýνται και στην ΕλλÜδα. Τα üργανÜ τα οποßα αναπτýσσονται δεν εßναι απλÜ διαβαθμισμÝνα αλλÜ και προσαρμοστικÜ –κατüρθωμα που μπορεß να επιτευχθεß με την χρÞση της τεχνολογßας. Τα ηλεκτρονικÜ, διαβαθμισμÝνα, προσαρμοστικÜ τεστ, βασßζονται σε Ýνα σýστημα το οποßο επιτρÝπει συνεχþς την επιλογÞ θεμÜτων/ερωτημÜτων με βÜση τις γνþσεις Þ δεξιüτητες του υποψÞφιου, üπως αυτÝς προσδιορßζονται με το κÜθε ερþτημα που απαντÜ. Πρüκειται δηλαδÞ για εξετÜσεις στις οποßες η δυσκολßα Þ ευκολßα της εξÝτασης εξαρτÜται απü τον ßδιο τον υποψÞφιο αφοý το τεστ προσαρμüζεται στο τι μπορεß να κÜνει λειτουργþντας με την γλþσσα.
Προς αυτÞ την κατεýθυνση εργÜζεται η επιστημονικÞ ομÜδα του ΚΠΓ, η οποßα σε συνεργασßα με την επιστημονικÞ ομÜδα του Τεχνολογικοý Ινστιτοýτου του Πανεπιστημßου Πατρþν αναπτýσσουν το ηλεκτρονικü, διαβαθμισμÝνο και προσαρμοστικü τεστ του ΚΠΓ, δηλαδÞ Ýνα ενιαßο üργανο εξÝτασης του υποψÞφιου, η δυσκολßα Þ ευκολßα της οποßας εξαρτÜται απü τον ßδιο τον υποψÞφιο αφοý η εξÝταση προσαρμüζεται στο τι μπορεß να κÜνει ο εξεταζüμενος λειτουργþντας γλωσσικÜ.
¼ταν η εξÝταση γßνεται χωρßς την βοÞθεια των τεχνολογιþν της πληροφορßας κι επικοινωνßας, με το παραδοσιακü pen-and-paper τεστ, εßναι ανÝφικτη η προσαρμοστικÞ εξÝταση, ενþ οι δυνατüτητες για Ýνα και μοναδικü üργανο μÝτρησης εßναι περιορισμÝνες. Εßναι üμως εφικτü να δημιουργεß Ýνα διαβαθμισμÝνο τεστ, το οποßο να ανταποκρßνεται στο καθÝνα απü τα τρßα βασικÜ επßπεδα γλωσσομÜθειας που ορßζει το CEFR – το επßπεδο Α, το Β και το Γ, üχι μüνο για λüγους που σχετßζονται με τους προβληματισμοýς που θÝτει στο προσκÞνιο μια μετρολογικÞ θεþρηση που διÝπει το παρüν Üρθρο αλλÜ και για λüγους οικονομßας χρüνου και χρημÜτων των υποψηφßων. Αυτüς Þταν ο κυριüτερος λüγος που το ΚΠΓ υιοθÝτησε τη διαβαθμισμÝνη εξÝταση. Πρüκειται για μια πολιτικÞ απüφαση της ΚεντρικÞς ΕξεταστικÞς ΕπιτροπÞς του ΚΠΓ, Ýνα εθνικü σýστημα εξετÜσεων γλωσσομÜθειας το οποßο, ενþ στηρßζεται σε μια διεθνÞ επιστημονικÞ βÜση, δεν μοιÜζει με τα διεθνÞ συστÞματα πιστοποßησης μßας και μοναδικÞς γλþσσας (πρβλ. Dendrinos, υπü Ýκδοση), τα οποßα αναπτýσσονται απü εκεßνους για τους οποßους η εφαρμογÞ του συστÞματος αποφÝρει συμβολικü Þ υλικü κÝρδος. Το ΚΠΓ, üπως αναφÝρεται στα ποικßλα Ýντυπα που το περιγρÜφουν, δεν Ýχει εμπορικü ενδιαφÝρον και δεν συνεπÜγεται οικονομικÜ οφÝλη. Σε μια εποχÞ που οι πολßτες της χþρας αντιμετωπßζουν ιδιαßτερα προβλÞματα, το να μπορεß κÜποιος να πιστοποιηθεß για Ýνα απü δýο επßπεδα με μßα μüνο εξÝταση (þστε να μην πληρþσει διπλÜ δßδακτρα) συνιστÜ μια κοινωνικÜ ευαßσθητη αντιμετþπιση της κατÜστασης του τüπου.

ΒιβλιογραφικÝς αναφορÝς
Council of Europe, Common European Framework of Reference for Languages: learning, teaching, assessment. Cambridge University Press, 2001.
Dendrinos, Bessie. Social meanings in global-glocal language proficiency exams. Στο C. Tsagari, S. Papadima-Sophocleous & S. Ioannou-Georgiou (επιμ.), Language Testing and Assessment around the Globe: Achievements and Experiences. Language Testing and Evaluation series Peter Lang (υπü Ýκδοση – ¢νοιξη 2013).
Gotsoulia, V. & Dendrinos, B. Towards a corpus-based approach to modeling language production of foreign language learners in communicative contexts. Proceedings of the 8th International Conference on Recent Advances in Natural Language Processing: Association for Computational Linguistics Anthology, 2011.
Τοκατλßδου, ΒÜσω. Προσδιορßζοντας τα επßπεδα γλωσσομÜθειας.  ΠρακτικÜ του 13ου Διεθνοýς Συνεδρßου ΕφαρμοσμÝνης Γλωσσολογßας, Τüμος 9, 2006.
ΤσοπÜνογλου, Αντþνης. ΠροβλÞματα καθορισμοý επßπεδων γλωσσομÜθειας: Μια μετρολογικÞ θεþρηση. ΠρακτικÜ του 13ου Διεθνοýς Συνεδρßου ΕφαρμοσμÝνης Γλωσσολογßας, Τüμος 9, 2006.

[2] Στην ΑγγλικÞ συναντÜμε τον üρο ως measurement theory, ενþ στην ΓαλλικÞ ως métrologie